Haritanın Tarihi ve Önemi
Harita belirli bir nesnenin (mekânsal bir bütün içinde) tüm veya belirli yönleriyle ele alınarak boyut gözetmeksizin bir düzleme işlenilen izdüşümüdür.
Harita tıpkı yazı gibi bilgi-işlem, bilgi depolama ve bilgiyi aktarmak amaçlı bir sistemdir. Bilimde kullandığımız modeller gibi, elimizde olan karmaşık bir yapıyı daha basit hale dönüştürür ve anlaşılır kılar. Mekana dayalı her şey haritalanmaya müsaittir. Mekanın gerçek veya hayal olması mühim değildir.
Türkçede harita kelimesinin kökeni Arapçaya dayanır. Daha eskiye gidersek kelimenin Yunancadan Süryaniceye, Süryaniceden Arapçaya geçmiş olduğunu fark ederiz. İngilizcede ise map kelimesi Latince kumaş anlamına gelen mappa sözcüğünden gelir. Diğer Avrupa dillerinde ise harita kelimesini carte(Fransızca), Karte(Almanca), Kharta(Rusça) şeklinde tespit etmekteyiz. Bu kelimeler Latince doküman anlamına gelen carta kelimesinden türemiştir. Carta kelimesi de map kelimesinde olduğu gibi Antik Yunanca χάρτης (xartes) kelimesinden gelir. χάρτης (Xardes) Yunancada kağıt ve papirüs anlamlarına gelir. Dünya üzerindeki tüm dillere bakarsak harita kelimesinin kökenlerinin kağıt, diyagram, resim, baskı gibi kelimelere karşılık geldiğini görürüz. Bu elbette tesadüf değildir. Tüm kültürler -ilkel dahi olsa- harita üretmiştir.
Harita yapmak bilimsel bir uğraşı ifade eder, hatta harita yapmak bilimdir. Bilim, içerdiği ifadeler, gözlem raporlarını oluşturan ifadelerle yanlışlanabilen düşünce sistemleridir. Dolayısıyla harita yapma süreci gözlemlerle ve yanlışmalarla geliştiği için harita yapmak bilimdir denilebilir. Harita tasvir ettiği bir şeyin doğruya en yakın yakınsaması olmasını amaçlar. Bilimde de teoriler böyledir. Hiçbir teorinin doğru olmadığı gibi hiçbir harita %100 doğru olamaz. Ayrıca ilk dünya haritasını yapan kişinin kim olduğunu biliyor musunuz?
Dünyadaki ilk bilimci ve bilimi yaratan adam diyebileceğimiz Miletli Anaksimandros. Tarihteki ilk dünya haritasını Anaksimandros’un yaptığı tahmin ediliyor. Dünyanın ilk bilim adamının harita yapmasında da şaşılacak bir durum olmadığını görmekteyiz.
Anaksimandros’un haritası maalesef kayıp.
Biz bu bilgiye Agathemeros’un bu haritayı anlattığı kitabında rast geliyoruz.
“Thales’in öğrencisi Miletli Anaksimandros, meskün dünyayı bir harita üzerinde gösteren ilk kişiydi. Çok seyahat etmiş bir kimse olan Miletli Hekataios ondan sonra haritayı hayranlık duyulan bir şey olacak kadar doğru bir şekle soktu… Eskiler dünyayı yuvarlak olarak, ortada Hellas, onun da merkezinde Delphoi olmak üzere çizerlerdi, çünkü o dünyanın göbeğini içerir. Çok tecrübeli bir insan olan Demokritos dünyanın şeklinin uzunluğu genişliğinin bir buçuk misli olacak şekilde uzunca olduğunu ilk fark eden kimseydi.”
Harita ve haritacılık tarihin her safhasında önemli bir role sahiptir. Haritacılık bilimden, astronomiye, siyasetten, davada birçok alana etki etmiştir. Örnek vermek herekirse tarihin en iyi askerlerinden biri olarak kabul edilen Moğol İmparatoru Cengiz Han haritacılığa büyük önem vermiştir. Cengiz, Çinli kartografları toplatıp sürekli değişen değişken bir Asya haritası çizdirmiştir. Bu harita anbean orduların mevcut vaziyet ve hareketlerine göre değişmekteydi. Moğol komutanlar da bundan faydalanatak muharebelerin çoğunu kazanmıştır.
Tarihe ve günümüze baktığımızda anlaşılmaktadır ki hiçbir uygarlık harita ve haritacılığa önem vermeden ilerleyemez. Sonuç olarak harita medeniyetimiz ve insanlık için büyük bir öneme haizdir.
